Ruiny zamku w Rogóźnie

Zamek w Rogóźnie jest położony w wyjątkowo malowniczym otoczeniu. Krzyżacy wznieśli go w latach 1250-1260, sytuując twierdzę w widłach rzeki Osy i jej dopływu – urokliwej rzeczki Gardęgi, na stromym wzgórzu wznoszącym się 45 metrów ponad Kotlinę Grudziądzką. Rozciąga się stąd wspaniały widok, a wycieczkę do ruin tej niegdyś potężnej warowni dodatkowo uatrakcyjniają walory przyrodnicze okolicy. Zamek znajduje się na terenie rezerwatu przyrody, który chroni wiele unikatowych gatunków drzew, w tym niezwykle rzadką odmianę jarząbu – brekinię. Skupisko dziesięciu drzew tego gatunku uznane zostało za pomnik przyrody. Imponujące okazy, liczące około 120 lat, mają wysokość od 14 do 18 metrów, a w obwodzie mierzą 64–120 cm.
W skład rezerwatu wchodzi też odcinek Gardęgi o długości około 7000 metrów oraz jar wyżłobiony przez tę rzekę, charakteryzujący się bardzo stromymi zboczami o nachyleniu dochodzącym do 45°. Przez kajakarzy Gardęga jest uważana za jedną z najszybszych i najbardziej wartkich rzek w Polsce północnej. Charakterem bardziej przypomina górski strumień niż stateczny kujawski potok. Wśród miłośników kajakowych spływów dorobiła się takich przydomków, jak „hydromłynek” czy „dzika piękność”. Płynąc nią, już z daleka widać wysokie wzgórze, na którym Krzyżacy zbudowali swoją twierdzę.
Rogóźnieński zamek powstał w XIII w. na miejscu starego grodu słowiańskiego. Bracia zakonni początkowo wznieśli drewnianą warownię otoczoną wałami ziemnymi, którą następnie zastąpili monumentalną murowaną twierdzą. Pierwotnie cały kompleks składał się z kwadratowego zamku górnego, zamku średniego i rozległego przedzamcza, na którym planowano założenie miasta o nazwie Filiow (Filów). Mieściły się tu też zabudowania gospodarcze przyzamkowego folwarku: karczma, kuźnia, budynki mieszkalne służby, kaplica, stajnie, obory, owczarnie i duży ogród. Widok położonej na wzgórzu twierdzy budził podziw współczesnych, m.in. późniejszego cesarza Karola IV.
Od 1285 do 1333 roku zamek stanowił siedzibę komtura, a następnie (do 1454 roku) wójtostwa – podlegającego bezpośrednio władzy Wielkiego Mistrza. W latach 1309-1312 obradowała tu generalna kapituła z udziałem 51 komturów. Warownia została mocno zniszczona w czasie wojen polsko-szwedzkich. Pod koniec XVIII wieku rozkazem króla pruskiego Fryderyka II zamek został przeznaczony do rozbiórki – cegłę wykorzystano do budowy twierdzy w Grudziądzu. Do dziś zachowała się m.in. monumentalna siedmiokondygnacyjna wieża bramna zamku średniego, która wciąż góruje nad okolicą, pilnie strzegąc krzyżackich tajemnic.